¿Qué balance se pue facer de la década que ta a piques d’acabar no que cinca al asturianismu? Ye d’esperar que, de dalguna manera, lo asocedío pente l’añu 2000 y el 2009 nun foi tan ruino como pudiera paecer. A lo meyor tamos énte un escenariu nuevu depués de diez años d’un movimientu en víes de madurecer y de presentase énte’l restu la sociedá d’un mou enforma más convincente, creible y serio de lo que se pudo facer dende los setenta.

La década entamaba cola resaca de la gran crisis nel principal partíu asturianista de la historia. El Pas, condergáu al extraparlamentarismu polos propios errores y por un rexonalismu d’ocasión como’l de Uras, nun supo aprovechar la posición algamada na década anterior p’axuntar y abellugar el sentir asturianista. Poro, anicióse una desintegración que nun aparó hasta va poco.

Los resultaos electorales d’aquel 1999, col PSOE en mayoría absoluta, dexaron en nada les posibilidaes del rexonalismu ramplón de la Unión Renovadora Asturiana, que bien lluéu foi perdiendo fuelle col gruesu de les sos files tornando cola cabeza gacha al llar del PP.

Pel lláu de la izquierda nacionalista, too diba movese nesta década a guelpe de convocatoria electoral. Nes primeres autonómiques, les de 2003, aquella INA de Rafa Palacios, ún de los vértices de l’atomización d’esta estaya del asturianismu, diba reñacer en forma de Bloque por Asturies pa abrir una estratexa nueva, en xuntanza con una Izquierda Xunida necesitada de recuperar la so posición de tercer fuercia política na Xunta Xeneral. Y l’esperimentu funcionó, especialmente pa IX, qu’entró nun gobiernu nel qu’el pesu del Bloque vióse especialmente nel ‘internacionalismu’ del cargu concedíu a Palacios como responsable de Cooperación.

Aquella primer lexislatura de la ‘esquierda plural’ foi la d’un ciertu espoxigue de la presencia institucional de la llingua asturiana, del anicio de la igua de la toponimia y de dalguna otra aición cosmética sin que s’avanzara munchu más nel enfotu en ‘facer país’ del asturianismu. Cierto ye, la representatividá nun daba pa muncho más.

Nes mesmes eleiciones de 2003, confirmábase l’esbarrumbe d’un Pas al debalu, mentes que Uras diba amosase como lo que foi: una rempuesta fracasada a la yá tradicional tendencia del PP asturianu a l’amarraza interna. Tamién foi l’añu nel qu’Andecha Astur algamaba el so cumal de votos con más de 3.800 papeletes nel so favor. Una situación cásique marxinal que, col tiempu, diba amosase como l’aparentemente deseable pa un seutor relevante de les sos bases y cargos.

La sangría nel Pas diba siguir seliquino pero de contino nesos años, tamién no que se refier a una presencia nos conceyos que diba retroceder entá más nes eleiciones de 2007.

Esa convocatoria diba ser un puntu y a parte nel panorama políticu asturianista al abrise estratexes nueves que nun dieron resultaos inmediatos, pero que podríen converxer con éxitu nesta década a piques d’entamar.

D’una banda, axuntábense pela derecha lo que quedaba d’un Pas y una Uras cola idea de que sumando los votos algamaos por caúna d’elles en 2003 diben recuperar un escañu na Xunta Xeneral. Pero l’electoráu nun vio más que un intentu desesperáu y poco creíble a lo que ayudó enforma el cambéu de discursu del PP, muncho más sensible agora pa col arume rexonalista de los sos fíos pródigos.

Pela otra banda, l’intentu de xunión d’Ias y Andecha, los otros dos vértices de l’atomización de la esquierda nacionalista, acabó nun pleitu nunca esclariáu del too que sólo sirvió pa que rescamplara una vuelta más la incapacidá, o les poques ganes, de dellos seutores pa sacar alantre un proyeutu serio.

El resultáu d’aquella xuntanza a medies foi la recuperación de les sigles UNA p’abellugar a Izquierda Asturiana y Andecha Astur Suyúdice nun intentu de facer una propuesta mui asemeyada al Bloque por Asturies, pero sin estratexes de coalición con formaciones subsidiaries d’organizaciones estatales que comprometan los sos oxetivos políticos. Pel momentu, los errores y la debilidá organizativos vienen lastrando enforma la so actividá y el so desenvolvimientu na vida pública asturiana.

Lo cierto ye que, dende aquelles eleiciones, l’asturianismu políticu entró nun procesu de depresión con síntomes claros. Asina, énte les llamaes a la xuntanza y la bronca pesimista xeneralizada, Andecha vuelve a entamar un llamáu a la xunión de los asturianistes al que-y sigui el xuegu el Pas, d’un mou bien poco creible y de nula repercusión acullá del ruxideru cibernéticu. Pela so parte, la crisis interna n’Izquierda Xunida arrequexa al so seutor más asturianista y acaba cola dimisión d’un Valledor que nun dexó de falar de refundaciones y xuntances con mención esplítica a UNA. Nesi sentíu, y ya nes selmanes últimes de la década, la dimisión de Valledor abre la puerta de la Xunta Xeneral a la esquierda nacionalista na persona del secretariu xeneral del Bloque, Roberto Colunga, quien tamién dexa abierta la puerta a contautos con otres formaciones de cara a los comicios de 2011.

Sicasí, l’escenariu col qu’entama la década ye’l del enfotu nuna serie de previsibles movimientos que puean dar resulatos sólidos a mediu y llargu plazu. Con una militancia entá probe y una sopa de sigles y logos nes que s’atopen fórmules claramente fracasaes y otres con un recorríu posible, dende’l próximu 1 de xineru lo mesmo podemos tar énte l’aniciu d’un nuevu momentu históricu pa un asturianismu que, d’una vez, tien de dexar de perder trenes.